نشست هم اندیشی استادان دانشگاه حکیم سبزواری با موضوع ” مبانی و موانع تفکر در اسلام و علوم روز ” و سخنرانی جناب آقای دکتر محمد داودی استادیار محترم گروه زبان انگلیسی دانشگاه در ساعت ۲۰ لغایت ۲۲ روز دوشنبه مورخ ۲۴/۰۲/۹۷ در سالن بیهقی با حضور ۴۸ تن از اعضای محترم هیأت علمی دانشگاه تشکیل گردید و نکات زیر مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت:
مفهوم تفکر: عبارتست از سیر درونی و حرکت از مقدمات به نتیجه و از معلوم به مجهول بر اساس علم.
تفاوت تفکر و تعقل: تفکر به حرکت درآوردن و جولان ذهن در خزانه معلومات پیشین به منظور نیل به یافتن کلید حل مجهولات پیش روست اما تعقل عبارت است از شناخت، علم و ادراک یا قوه خدادادی که امکان شناخت را برای انسان فراهم می آورد( کلانتری ۱۳۸۶ :۴۵). خداوند متعال بیش از ۳۰۰ بار در قرآن کریم انسان ها را به بهره جستن از این نیروی خدادادی دعوت کرده است(علامه طباطبایی در تفسیرالمیزان ج. سوم ص:۱۵۷).
ارزش و اهمیت تفکر: امام جعفر صادق(ع) در اهمیت تفکر می فرمایند: فکر آینه حسنات است و کفاره سیئات و روشنی دلها و وسعت خلق و بوسیله آن آدمی به آنچه صلاح امر معاد است می رسد و حاصل می شود اطلاع بر عواقب امور و زیادتی در علم و آن خصلتی است که هیچ عبادتی مثل آن نیست(معراج السعاده ملا احمد نراقی).
انواع تفکر:
- تفکر انتقادی: تفکری است که در جستجوی شواهد، دلایل و مدارک برای یک قضاوت و نتیجه گیری است.
- تفکر خلاق : فرایند و راهی است برای برقراری ارتباط بین چیزهایی که با هم ارتباطی ندارند و یافتن راه های تازه در همه مراحل رشد می باشد.
قواعد تربیت تفکر انتقادی:
- سطح بهینه ای از شک برای نیل به یقین و عدم توقف در شک
- داده های بنیادی و محکم را برفرضیات و استدلال ها و نتایج ترجیح دهید.
- با داده های و اطلاعات ناقص نتیجه گیری ننمایید.
- در جستجوی فرض ها و اصلاح آنها باشید.
- از موقعیت هایی که ممکن است نتیجه شما غلط از آب درآید، غافل نشوید.
- تلاش کنید تا بر سوگیری های شخصی تان غلبه نمایید.
- در رویارویی با داده های جدید، حاضر باشید که نتایج خود را تغییر دهید.
خطاهای فکری:
- تفکر خودکار
- تعمیم افراطی
- فاجعه آفرینی
- ادراک انتخابی
- انعطاف ناپذیری
موضوعات مناسب برای تفکر:
- تفکر در عالم خلقت
- تفکر در تاریخ
- تفکر در باره خود انسان
اصول تفکر در اسلام:
- اقامه دلیل و برهان روشن
- پشتوانه علمی
- ژرف نگری
- دوری از تعصب
موانع شکل گیری تفکر:
- تکیه بر ظن و گمان به جای علم و یقین
- پیروی از امیال و هواهای نفسانی
- شتاب زدگی
- سنت گرایی
- پیروی از اکثریت
- شخصیت گرایی
- جهل
- غفلت
در ادامه نشست آقایان دکتر قربانی، دکتر موسوی، دکتر خسروبیگی و دکتر رحیمی اعضای محترم هیأت علمی گرو های علوم سیاسی، معارف اسلامی، جغرافیا و برنامه ریزی روستایی و ادبیات فارسی به نقد و بررسی مطالب ارائه شده در نشست هم اندیشی از قبیل گنجاندن درس اصول تفکر انتقادی برای دانشجویان و اصلاح عبارت “همواره سطح بهینه ای از شک داشته باشیم” و تمایز قایل گشتن بین رسالت علم و فلسفه و نیز لزوم توجه بیشتر به شرایط جامعه و عدالت اجتماعی در مقوله تفکر و مشارکت دادن دانشجویان در مباحث کلاسی و فراهم نمودن فضای تعقل و تفکر مناسب.