سومین کرسی علمی-ترویجی دانشکده الهیات دانشگاه حکیم سبزواری با عنوان «خاستگاه مسئله تشکیک وجود» در روز دوشنبه ۲۸/ ۳/ ۹۷ توسط آقای دکتر سید محمد کاظم علوی، دکترای فلسفه و کلام اسلامی، عضو هیات علمی گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری، ارایه گردید.
در ابتدای این جلسه، پس از قرائت کلامالله مجید، آقای دکتر روحالله زینلی، مدیر جلسه کرسی علمی-ترویجی، ضمن خوش آمد گویی به استادان، دانشجویان و علاقمندان مباحث علمی، به معرفی موضوع کرسی و ارایه کننده و ناقدان کرسی پرداخت.
مسئله تشکیک وجود، یکی از مسایل مهم فلسفه اسلامی است که در حکمت متعالیه ملاصدرا، پس از اصالت وجود به عنوان دومین اصل فلسفه متعالیه ملاصدرا شناخته میشود به گونهای که ملاصدرا بر اساس این دواصل به حل مسایل فلسفی و نوآوری در حوزه فلسفه اسلامی میپردازد. مسئله تشکیک وجود، دارای ابعاد مختلفی است که از جمله آن ارکان تشکیک وجود، اثبات مسئله، مبانی تشکیک وجود و دیگر ابعادی است که هر کدام میتواند موضوع تحقیقی مستقل باشد اما این تحقیق تنها به خاستگاه این مسئله میپردازد و به دنبال پاسخ به این پرسش است که چه مشکلی پیش روی فیلسوفان مسلمان بوده است که موجب شده تا تشکیک وجود را مطرح کنند.
این جلسه سپس با دعوت از ارایه کننده محترم، آقای دکتر سید محمد کاظم علوی جهت ارایه اثر خود ادامه یافت. آقای دکتر علوی در نخستین اسلایدها به بیان معنای تشکیک وجود پرداخت و بیان نمود که تشکیک وجود به معنای ذومراتب بودن وجود و درجات وجود است که به نسبت هستیشناختی میان واجب و ممکن و به بیانی سادهتر به نسبت هستیشناختی میان خدا و سایر موجودات میپرازد؛ این که خداوند به عنوان یک موجود و مخلوقات به عنوان سایر موجودات چه ارتباط وجودی با یکدیگر دارند و آیا دو وجود متفاوت میباشند. تشکیک وجود به پاسخ این مسئله به این صورت میپردازد که وجود خداوند و وجود سایر ممکنات همه وجود هستند، اما خداوند، قویترین وجود و دیگران، وجودات ضعیفتر و یکی کاملترین وجود و سایر وجودات، وجودات ناقصتر. مسئله تشکیک وجود در بستری مابعدالطبیعی و در تبادل با آموزههای دینی در فلسفه اسلامی ابنسینا مجال طرح مییابد و یکی از مواضع ابتکاری فیلسوفان مسلمان در مقابل فلسفه یونانی ارسطو را رقم میزند.
از این رو یکی از ارکان این تحقیق بیان تمایز فلسفه ابنسینا از فلسفه ارسطو با طرح مسئله تشکیک وجود است. تمایز میان تشکیک منطقی در ارسطو و تشکیک فلسفی در ابنسینا، حاکی از ابتکار فلسفی ابنسینا است که در آن تشکیک را از حوزه مقولات در منطق به حوزه وجود در فلسفه ارتقا میدهد. طرح مسئله تشکیک وجود با شرح خواجه نصیر الدین طوسی بر عبارات مربوط به برهان صدیقین، برهان وجوب و امکان ابنسینا، در کتاب شرح اشارات و تنبیهات، نمود پیدا میکند و خواجه نصیر به بیان مسئله تشکیک وجود میپردازد. در این موضع، خواجه نصیر به تقسیم موجود به واجب و ممکن به عنوان مقدمه برهان صدیقین ابنسینا پرداخته و اعتراض فخر رازی به این تقسیم را ناشی از جهل به تشکیک وجود میداند. مسئله تشکیک وجود که در فلسفه مشاء خاستگاه داشت، در فلسفه ملاصدرا به عنوان یک اصل در حقیقت وجود و به دنبال اصالت وجود مطرح شده و جایگاه اصلی خود را مییابد. پس از ارایه آقای دکتر علوی، ناقد نخست، ناقد داخلی، آقای دکتر محمد رضا ارشادینیا، دکترای فلسفه و کلام اسلامی، مدیر گروه و عضو هیات علمی گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری، به بیان مطالب خود پرداخت و ضمن با اهمیت شمردن بررسی خاستگاه مسایل فلسفی و از جمله مسئله تشکیک وجود، نکاتی را بیان نموده که مهمترین آنها نیازمندی برخی مطالب مطرح شده به تحلیل بیشتر بود. سپس ناقد دوم، آقای دکتر مصطفی مؤمنی، دکترای فلسفه و کلام اسلامی و حکمت متعالیه، عضو هیات علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی نیشابور، ضمن تایید اهمیت موضوع، به بیان نکاتی پرداخت که مهمترین آنها عدم اشاره به نظریات مختلف در حوزه تشکیک بود. در ادامه فرصت به ارایه کننده داده شد تا به نقدهای مطرح شده پاسخ دهد. این جلسه با دعوت از حضار برای بیان پرسشهای خود ادامه یافت و در پایان با بیان انتهایی مدیر جلسه پایان پذیرفت.