ایده یک جاده یکصد شهر( One Road One Hundred Cities) توسط دکتر علی یحیائی عضو هیات علمی و استادیار گروه تاریخ دانشگاه حکیم سبزواری و عضو انجمنهای ایرانی تاریخ ایران و اسلام شعبه خراسان در همایش ملی باز آفرینی شهری در نیشابور مطرح شد. در این رابطه با ایشان به گفت و گو نشستیم:
- با سلام لطفا درباره ایده یک جاده یکصد شهر بیشتر توضیح بدهید؟
این ایده در پی کاری است که در واقع چینی ها دنبال می کنند. بدین ترتیب که مشهور شدن جاده های کهن تجاری شرق به غرب عالم در اواخر سده نوزدهم از سوی یک دانشمند و جغرافیدان آلمانی به نام فردیناند ریختوفن به جاده ابریشم و پژوهش های مختلف در سراسر جهان در این باره، سرانجام چینی ها را به این مساله رساند که می توانند از این پشتوانه تاریخی و اینکه مبدا این جاده و یا بهتر بگوییم جاده ها از شرق از شهرهایی مانند شیان و کانسو و سایر بنادر شرقی چین شروع می شده است برای اهدافی کاملا جدید استفاده کنند و با بهره گیری از این سابقه به اهداف اقتصادی و سیاسی خود در کشورهای حاشیه این جاده برسند، لذا با کار جدی و علمی به ویژه از سوی دانشگاههای چین طرح و ایده ای به نام یک جاده یک کمربند( One Road One Belt) را به ویژه از سال ۲۰۱۳ رونمایی کردند و البته همزمان با طرح این شعار و رسانه ای نمودن آن سرمایه گذاری عظیمی را برای رسیدن به اهداف خود آغاز نمودند که با توجه به توان اقتصادی و جمعیتی و ارتباطی که بدان داسته یافته بودند برگ برنده مهمی برای آنان شده است. اما این شعار سهم ایرانی ها را نادیده می گیرد.
- سهم ایرانی ها در جاده ابریشم چه بوده است؟
مطالعات و پژوهش ها نشان می دهد که در طول تاریخ ایرانی ها مخصوصا شهرهایی که به جاده ابریشم نزدیکتر بوده اند بار اصلی انتقال کالا را از شرق به غرب و برعکس بر دوش داشته اند. هم بسامد نام کالاهای تجاری در این جاده به زبان فارسی و هم شواهد باقی مانده مانند در ایران و چین مانند بنادر، راه ها و میراث مکتوب نشان از جسارت و توانایی های ایرانیان در دریانوردی بیش از همه ملل دیگر دارد. اما مهمترین دلیل ما برای طرح این ایده آن است که بخش بزرگی از این جاده حدود مرو در شرق تا بغداد در غرب و از جنوب تا فارس و کرمان در طول بیش از هزار سال در منابع تاریخی و جغرافیایی به نام جاده و طریق خراسان نامبردار و شهرهایی مانند نیشابور به گفته یاقوت حموی در معجم البلدان به دهلیز المشرق معروف بوده اند. لذا با طرح این ایده و پروراندن آن با برخی از همکاران به ویژه جناب آقای مهندس کاویان از گروه معماری دانشگاه حکیم سبزواری، در این ایده تلاش می شود توجه به سهم ایرانیان بیشتر معطوف گردد.
- طرح ایده یک جاده یکصد شهر چه اهدافی را می تواند دنبال کند؟
این طرح می تواند توجه همکاران زیاد و دانشگاهها و مراکز گوناگونی را به خود جلب نماید. با توجه و به مطالعاتی که در دوره های میانه ایران داشتم فکر می کنم اهدافی مانند آنچه در زیر می آید برای این ایده متصور است:
- مسیرهای مواصلاتی جاده خراسان به غرب و جنوب ایران چه شهرهای پیرامون این جاده و چه شهرهایی که حتی با فاصله از این جاده و شاخه های آن قرار داشته اند در گذشته بی تردید از این تجارت و رفت و آمدها سود معنوی و اقتصادی می برده اند. به نظر می رسد با آگاهی بخشیدن بیشتر به آحاد جامعه از طریق این ایده همگرایی بیشتری در ذیل یک شعار ملی فراهم خواهد آمد و شهرها به جای رقابتهای منطقه ای و محلی خود را از یک خانواده بزرگتر خواهند دید. طبیعتا بخشی از این ایده می تواند متوجه دوستی و ارتباط با شهرهایی شود که اینک توسط مرزهای سیاسی از ما جدا شده اند مانند سمرقند و بخارا و هرات. اما به نظر من مهمترین چیزی که ما بدان دست می یابیم و چینی ها هم بیشتر از آن سود می برند آگاهی به پشتوانه و سهم عظیم تاریخی و معنوی تارخی ما خواهد بود.
- این آگاهی سبب خواهد شد نهادهای دانشگاهی به ویژه دانشگاهای شمال شرق ایران و خراسان مانند دانشگاه حکیم سبزواری توجه بیشتری نشان دهند و حتی نهادهای جدیدی برای مطالعه شکل گرفته و به حفظ میراث و سهم این شهرها در این گذشته تاریخی بیش از پیش پرداخته شود و در آینده همت برای بازتولید صنایع دستی و حفظ بناهای تاریخی مختلف شتاب بهتری بگیرد و رونق گردشگری و توجه به زیر ساختهای مواصلاتی را در پی داشته باشد.
- برجسته کردن سهم ایرانیان و این جاده در ذیل جاده ابریشم می تواند جذب سرمایه های خارجی به ویژه نهادهای فرهنگی بین المللی مانند یونسکو و بودجه های پژوهشی و مرمتی را بیش از پیش در امور مختلف این مسیر تسهیل و دانشمندان جهان را بیشتر با این شهرها آشنا کند.
- میراث مکتوب و غیر مکتوبی که در مورد این شهرها و این جاده داریم در مراکز تحقیقاتی و پژوهشی متمرکز شود و به حافظه ملی بیش تر کمک رسانی نماید.
- به نظر شما این ایده تا چه اندازه به رشد مجامع محلی کمک می رساند؟
همانطور که پیش تر اشاره شده یکی از اهداف این ایده می تواند همگرایی و هم افزایی ارتباط بین جامعه و دانشگاه باشد و مهمترین هدف آن کمک به خودآگاهی مناطق محلی به نقش جهانی شان می باشد. طبیعی است که آگاهی بر این پیشینه تاریخی به گردآوری تجربیات و مطالبه بهتر و بیشتر آن چه شایسته مناطقی مانند سبزوار که مردمان آن نقش مهمی در گذشته تجاری ایران و جهان داشته اند خواهد کرد.
از اینکه در این گفتگو شرکت نمودید سپاسگزارم.