دبیر علمی یازدهمین همایش ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی، حذف “تاریخ بیهقی” از متون درسی دانشگاه‌ها را خسارت‌بار دانست و بر ضرورت احیای این درس تأکید کرد.
یازدهمین همایش ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی که در دو محور علمی- پژوهشی و بخش عمومی، به مدت یک ماه و در قالب “ماه بیهقی” برگزار شد، روز چهارشنبه (۳ آذرماه ۱۴۰۰) به کار خود پایان داد.
هیئت علمی و اجرایی این دوره از همایش، با اتخاذ تمهیداتی از جمله برگزاری دو نشست علمی-پژوهشی در هر هفته که با حضور استادان و پژوهشگرانی از ایران، افغانستان، پاکستان و عراق شکل می‌گرفت، تلاش کرد همایش را از یک رویداد علمی صرف و بعضاً خشک، به رویدادی جاری در زمان تبدیل کند که با بیهقی‌خوانی شماری چند از بیهقی‌پژوهان همراه شد.
مهیار علوی‌مقدم، دانشیار زبان و ادبیات فارسی و دبیرعلمی همایش، در گفت‌وگو با تسنیم تأکید گفت: در برنامۀ کهن دورۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، “تاریخ بیهقی” به عنوان دو واحد درسی مستقل تعریف شده بود؛ امّا متأسفانه چند سالی است که برنامه تغییر کرده و متونی دیگر به جای آن اثر وزین تعریف شده‌اند که گرچه همه عزیزند و جزو میراث گرانبهای ادب فارسی به شمار می‌آیند امّا حقیقتاً برداشتن درس دو واحدی تاریخ بیهقی، برای دانشجویان و جامعه دانشگاهی کشور خسارت‌بار است.
وی افزود: یکی از هدف‌های ما در این دوره از همایش این بود که بستری برای احیای این درس در مقطع کارشناسی ارشد فراهم آوریم و پیگیری این مهم را از طریق دو انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران و انجمن علمی استادان زبان و ادب فارسی که رئیس هر دو انجمن نیز عضو کمیته علمی همایش بیهقی۱۴۰۰ بودند، انجام می‌دهیم که امیدوارم با مساعدت مسئولان و نهادهای بالادستی علمی و آموزشی کشور، به سرانجام مطلوب خود برسیم.
وی درباره کارکردهای پژوهشی همایش ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی توضیح می‌دهد: من اقرار می‌کنم که تاریخ بیهقی به عنوان یک “مونوگراف” و ابوالفضل بیهقی به عنوان یک “دبیر” بهانه‌ای بوده و هست برای ورود به بحث‌های علمی میان‌رشته‌ای و در تمام نشست‌های ده‌گانه این دوره از همایش، با طرح عناوینی چون بیان زیباشناسی متن، تاریخ نگاری، اندیشه‌های سیاسی، ایران شناسی، جهان شناسی، نقد ادبی و….. سعی کردیم که در همین راستا حرکت کنیم.
وی با بیان اینکه آینده پژوهش‌های ادبی به جای مطالعات مبتنی بر دانش‌های ادبی محض، مسئله محور خواهند شد، تصریح کرد: آثار کلاسیک ادبِ پارسی را از دیدگاه‌ها و با رویکردهای متفاوت می‌توان مورد تحلیل و بررسی قرار داد. این متون به عنوان گنجینه‌ای غنی و پربار از ذخایر فکری و فرهنگی ملّت ها به شمار می‌روند که مسایل بسیاری همانند جامعه‌شناسی، حقوق، اقتصاد، سیاست، روان شناسی، زیبایی‌شناسی و… در آن نهفته است و در مطالعه‌ای میان رشته‌ای می‌توان این ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها را آشکار کرد.
وی افزود: در چنین پژوهش‌هایی با گسست دیوارهای ترسیمی رشته‌ای و پل زدن به سایر رشته‌ها می‌توان برای دانشجویان و پژوهشگران، افق‌های جدید پژوهشی ترسیم کرد و آنها را از درجا زدن و رخوت علمی دور نگه داشت. من فکر می‌کنم که استادان و دانشجویانی که مباحث این دوره از همایش را پیگیری کردند، تصدیق کنند که بیش از ده‌ها عنوان رساله دکتری و پایان نامۀ ارشد را از خلال مباحث مطرح شده در این نشست‌ها که هر یک مطالب و موضوعات بکری بودند می‌توان استخراج کرد؛ امری که امروزه از معضلات تولید علم در دانشگاه‌ها به شمار می‌آید.
عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری، یادآور شد: در هر متنی باید به کارکردهای آن متن توجه کنیم. تاریخ بیهقی، متنی است که در وهله نخست با کارکرد بیان گزاره‌های تاریخی نگاشته شده و هدفی به نام هدف زیباشناسی، مورد نظر نویسنده، ابوالفضل بیهقی نبوده است یعنی هدف این نبوده که متنی با کارکرد زیباشناسی صرف بیافریند؛ درست برخلاف ماهیت و کارکرد شعر.
سرشت متن‌هایی منثور از این دست برپایه تک معنایی استوار می‌شود و سرشت شعر که برپایه هدف‌های زیباشناسی شکل می‌گیرد مبتنی است بر چندگانگی معنایی. اگر هم می‌بینیم که “شعریت” شعر حافظ و یا غزل‌های مولانا چنین بالاست به دلیل رسیدن به همین ساحت چندگانگی معنایی است. به طور مثال شمار بسیاری از شعرهای سبک خراسانی، چگالی “نظمیت”شان چنان بالاست که به تک معنایی می‌گرایند. اما ما در تاریخ بیهقی با یک پارادوکس روبروییم: نخست قالب نثر که به دور از هدف‌های زیباشناختی تدوین شده و دوم هدف نویسنده که بیان گزاره‌های تاریخی و نه آفرینش گزاره‌های ادبی بوده است اگرچه ظاهراً دست او لغزیده و، ادبیت متن از تاریخیت متن پیشی گرفته یا دست‌کم پررنگ‌تر شده است.
علوی‌مقدم در پایان خاطرنشان کرد: من به نوبه خود قدردان تمامی استادان و بیهقی‌پژوهان گران‌قدری هستم که در این دوره از همایش با طرح و شرح مباحث متنوعی در حوزه مطالعات تاریخ بیهقی، پرتو روشنگری بر این اثر ارجمند تاباندند و امیدوارم که توانسته باشیم قدمی هرچند کوچک در جهت اعتلای زبان و ادبیات پارسی برداشته باشیم.
