تاب آوری در برابر بلایا به توانایی جامعه یا سیستم برای مقابله، سازگاری و بازیابی پس از وقوع بلایا اشاره دارد.
نویسنده : خاطره اکبری
تاب‌آوری در برابر بلایا به توانایی جوامع، سیستم‌ها و افراد برای مقابله با چالش‌ها و بحران‌های ناشی از بلایای طبیعی یا انسانی گفته میشود.
این مفهوم شامل سه مرحله اصلی است:
مقابله، سازگاری و بازیابی.
در مرحله اول، جوامع باید توانایی شناسایی خطرات و تهدیدات را داشته باشند و اقداماتی پیشگیرانه برای کاهش آسیب‌ها انجام دهند.
این اقدامات می‌تواند شامل آموزش عمومی، ایجاد زیرساخت‌های مقاوم و برنامه‌ریزی برای مدیریت بحران باشد.
در مرحله سازگاری، جوامع باید بتوانند به تغییرات ناشی از بلایا واکنش نشان دهند و خود را با شرایط جدید وفق دهند.
این شامل تقویت همکاری میان نهادهای مختلف، استفاده از منابع محلی و ایجاد شبکه‌های حمایتی است.
در مرحله بازیابی، هدف بازگشت به حالت عادی یا حتی بهبود وضعیت پس از بحران است.
این مرحله نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، تأمین منابع مالی و اجتماعی و مشارکت فعال جامعه است.
به طور کلی، تاب‌آوری در برابر بلایا نه تنها به کاهش خسارات کمک می‌کند بلکه باعث تقویت انسجام اجتماعی و افزایش کیفیت زندگی در جوامع میشود.
تاب آوری در برابر بلایا پیش بینی، برنامه ریزی و کاهش خطر رویدادهای طبیعی و یا انسان ساز را برای محافظت موثر از افراد، جوامع و کشورها را شامل میشود.
این مفهوم طی یک دهه گذشته وارد ادبیات علمی ایران شده و رشته های مختلف در زمینه های شهری، روستایی و منطقه ای و همچنین در رابطه با مخاطرات مختلف به آن پرداخته اند.
تاب آوری به عنوان بخشی از ارزیابی خطر و اولین قدم برنامه ریزی در کاهش اثرات ناشی از بلایای طبیعی مطرح می شود. نظارت و مدیریت ارزیابی خطرات احتمالی، دانش و آموزش، مدیریت بحران و کاهش آسیب پذیری از جمله مواردی هستند که در ایجاد جامعه تاب آور نقش دارند.
مطالعات نشان می دهد که تاب آوری عبارت است از ظرفیت یک سیستم، جامعه یا جامعه در معرض خطر برای مقابله، سازگاری و بازیابی به موقع و موثر در برابر اثرات یک بلای طبیعی یا حادثه انسان ساخت.
این مفهوم شامل مواردی چون یادگیری، تطابق، هشدار همگانی خطر، اعتماد و سرمایه اجتماعی، حکمرانی خوب و آمادگی و برنامه ریزی مناسب می شود در مجموع، تاب آوری در برابر بلایا به عنوان یک رویکرد جامع برای مدیریت بحران مطرح است که با ارزیابی خطرات، آموزش و آمادگی جامعه، می تواند به کاهش آسیب پذیری و بازیابی موثر پس از وقوع بلایا کمک کند.
ابعاد مهم تاب آوری در برابر بلایا عبارتند از:
– حفظ همان ساختار اولیه و شیوه های عملکرد، ظرفیت خودسازماندهی و ظرفیت سازگاری با استرس و تغییر یا تخریب پیش آمده.
– پیشگیری، مقاومت و بازیابی صدمات واثرات مضر مخاطرات طبیعی بر افراد، اماکن و محیط طبیعی.
– ایمن نگه داشتن خود و خانواده از آسیب، سازگاری با تغییرات، متکی بودن به خود و یادگیری از تجربه برای آمادگی بهتر.
ایجاد تاب آوری در برابر بلایا نیازمند سرمایه گذاری در زمان و منابع قبل از رویداد است، نه اینکه منتظر وقوع یک رویداد و پرداخت هزینه برای آن بعد از آن باشیم.
تاب آوری در برابر بلایا فرآیندی مستمر از شناسایی خطرات، ارزیابی ریسک ها، توسعه و اجرای استراتژی های مدیریت ریسک و ارزیابی مجدد منظم این استراتژی ها می باشد.
تاب آوری در بلایا:
درک، اندازه گیری و افزایش تاب آوری در زمینه خطر بلایا به توانایی یک سیستم، جامعه یا جامعه در معرض خطر برای مقاومت، جذب، سازگاری، انطباق با، تبدیل و بازیابی از اثرات یک خطر به موقع و کارآمد اشاره دارد.
این مفهوم نه تنها توانایی «بازگشت» بلکه «جهش به جلو» و «بازسازی بهتر» را نیز در بر می گیرد و بر اهمیت پیش بینی، برنامه ریزی و کاهش خطر بلایا برای محافظت موثر از افراد، جوامع و کشورها تاکید می کند.
چرا تاب آوری مهم است؟
تاکید بر تاب آوری از نیاز به شناسایی اصول و اقدامات برای محافظت از دستاوردهای توسعه در برابر تهدیدات مختلف، از جمله بلایای طبیعی، بحران های مالی، بی ثباتی سیاسی، درگیری ها و تغییرات آب و هوایی پدیدار شده است.
هدف برنامه ریزی تاب آوری این است که اطمینان حاصل شود که شوک ها و استرس ها منجر به رکود بلندمدت در پیشرفت توسعه نمی شوند.
تاب آوری در به حداقل رساندن تاثیر بلایا و بهبود رفاه در میان خطرات و چالش های بسیار حیاتی است.
اندازه گیری تاب آوری:
اندازه گیری روندها یا الگوهای تاب آوری به تعیین اینکه آیا اقدامات برای افزایش تاب آوری موثر بوده است یا خیر کمک می کند.
رویکردها، ابزارها و روش های اندازه گیری تاب آوری بر ارزیابی عناصری مانند ظرفیت فن آوری، مهارت ها و سطح تحصیلات، وضعیت اقتصادی، و چشم انداز رشد تمرکز دارند.
درک و مدیریت ریسک فاجعه مولفه های حیاتی افزایش تاب آوری است.
افزایش تاب آوری:
افزایش تاب آوری مستلزم اجرای استراتژی هایی است که همه انواع تاب آوری، از جمله آموزش، تاب آوری اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی، فرهنگی و محیطی را در بر می گیرد.
ایجاد فرهنگ و تمرین تاب آوری در برابر بلایا شامل مسئولیت پذیری در قبال خطر بلایا، پرداختن به چالش ایجاد ارزش اصلی تاب آوری در جوامع، توسعه و به کارگیری ابزارها یا معیارهایی برای نظارت بر پیشرفت به سمت تاب آوری، ایجاد ظرفیت جامعه محلی، درک چشم انداز دولت است.
سیاست ها و اقدامات، و شناسایی و ابلاغ نقش ها و مسئولیت های جوامع و تمام سطوح دولت در ایجاد تاب آوری.
نتیجه و جمع بندی :
تاب آوری در برابر بلایا یک مفهوم چندوجهی است که شامل پیش بینی، برنامه ریزی و کاهش خطر بلایا برای محافظت موثر از افراد، جوامع و کشورها می شود.
برای حفاظت از دستاوردهای توسعه و بهبود رفاه در میان خطرات و چالش های بسیار حیاتی است.
افزایش تاب آوری نیازمند رویکردی جامع است که جنبه های مختلف تاب آوری، از جمله تاب آوری اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی، فرهنگی و زیست محیطی را مورد توجه قرار می دهد.
