قصه ابزار قدرتمندی برای تقویت تاب آوری است

تاب آوری (Resiliency) به معنای توانایی فرد برای مقابله با چالشها، مشکلات و شرایط سخت زندگی و بازگشت به حالت تعادل پس از مواجهه با آنها است. این توانایی به افراد کمک میکند تا در برابر استرس، ناملایمات و بحرانها مقاومت کنند و رشد کنند.
یکی از راههای موثر برای تقویت تاب آوری، قصه گویی و شنیدن قصه ها است. قصه‌گویی و شنیدن داستان‌ها یکی از راه‌های مؤثر برای تقویت تاب‌آوری است. این فرآیند به افراد کمک می‌کند تا با چالش‌ها و مشکلات زندگی بهتر کنار بیایند. داستان‌ها به ما این امکان را می‌دهند که تجربیات دیگران را بشنویم و از آن‌ها درس بگیریم. همچنین، قصه‌ها احساس همدلی و ارتباط عاطفی را تقویت می‌کنند و به ما یادآوری می‌کنند که در مواجهه با سختی‌ها تنها نیستیم. با شنیدن داستان‌های الهام‌بخش، می‌توانیم دیدگاه‌های جدیدی پیدا کنیم و قدرت درونی خود را برای مقابله با بحران‌ها افزایش دهیم.

در ادامه به ارتباط بین تاب آوری و قصه گویی و چگونگی افزایش تاب آوری از طریق قصه میپردازیم.

ارتباط بین تاب آوری و قصه گویی

۱. بازتاب تجربیات: 
قصه ها به افراد کمک میکنند تا تجربیات خود را بازتاب دهند و آنها را در قالب داستان بیان کنند. این فرآیند به فرد اجازه میدهد تا احساسات خود را پردازش کند و از طریق بیان داستان، به درک بهتری از شرایط خود برسد. این درک عمیقتر، تاب آوری را افزایش میدهد.## قدرت داستان‌ها در پردازش تجربیات
داستان‌ها به عنوان ابزاری قدرتمند برای بازتاب تجربیات فردی عمل می‌کنند. هنگامی که افراد داستان‌های خود را روایت می‌کنند، این فرآیند به آنها کمک می‌کند تا احساسات و تجربیات خود را بهتر درک کنند. بیان داستان به نوعی یک کاتالیزور برای پردازش احساسات است؛ زیرا فرد می‌تواند از زاویه‌ای دیگر به وقایع نگاه کند و آنها را تحلیل کند.
این بازتاب و روایت، نه تنها به فرد این امکان را می‌دهد که احساساتش را به اشتراک بگذارد، بلکه به او کمک می‌کند تا با چالش‌ها و مشکلات خود روبرو شود. با بیان داستان، فرد می‌تواند از تجربیات تلخ خود درس بگیرد و راه‌های جدیدی برای مقابله با دشواری‌ها پیدا کند.
این فرآیند منجر به افزایش تاب‌آوری فرد می‌شود. تاب‌آوری به معنای توانایی سازگاری و مقابله با فشارها و چالش‌های زندگی است. وقتی افراد داستان‌های خود را روایت می‌کنند، احساس قدرت و کنترل بیشتری بر زندگی خود پیدا می‌کنند و این امر به آنها کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری به آینده نگاه کنند.

۲. الهام بخشی: 
شنیدن قصه های دیگران، به ویژه داستان هایی که در آنها افراد بر مشکلات غلبه کرده اند، میتواند الهام بخش باشد. این داستانها به ما نشان میدهند که حتی در سخت ترین شرایط، امید و راه حل وجود دارد. این داستان‌ها به ما یادآوری می‌کنند که زندگی همیشه با چالش‌ها و دشواری‌ها همراه است، اما انسان‌ها قدرت فوق‌العاده‌ای برای غلبه بر این موانع دارند. به عنوان مثال، داستان افرادی که از بیماری‌های سخت جان سالم به در برده‌اند یا کسانی که در شرایط اقتصادی دشوار به موفقیت‌های بزرگ دست یافته‌اند، نشان می‌دهد که امید و اراده می‌تواند راه‌گشا باشد. این افراد با تلاش، پشتکار و ایمان به خود توانسته‌اند بر مشکلات فائق آیند و به اهدافشان برسند. این قصه‌ها نه تنها ما را تشویق می‌کنند که در برابر چالش‌ها تسلیم نشویم، بلکه به ما یاد می‌دهند که هر مشکل یک فرصت برای رشد و یادگیری است. با شنیدن این داستان‌ها، ما نیز می‌توانیم الهام بگیریم و در زندگی خود به دنبال راه‌حل‌های خلاقانه و مثبت باشیم.

۳. شناخت الگوهای رفتاری: 
قصه ها اغلب حاوی درس و پیامهایی هستند که به افراد کمک میکنند تا الگوهای رفتاری مثبت را شناسایی کنند. این الگوها میتوانند به افراد در مواجهه با چالشهای زندگی کمک کنند. قصه‌ها به عنوان ابزارهای آموزشی، حاوی درس‌ها و پیام‌های عمیقی هستند که به افراد کمک می‌کنند تا الگوهای رفتاری مثبت را شناسایی و در زندگی خود به کار ببرند. این داستان‌ها اغلب با شخصیت‌هایی مواجه می‌شوند که با چالش‌های مختلف روبرو هستند و از طریق تجربیاتشان، بینش‌هایی دربارهٔ شجاعت، صداقت، همدلی و پشتکار ارائه می‌دهند. خواندن این قصه‌ها نه تنها سرگرم‌کننده است، بلکه می‌تواند به رشد شخصی و اجتماعی افراد کمک کند.
درس‌هایی که از این داستان‌ها می‌آموزیم، ما را در مواجهه با مشکلات زندگی یاری می‌کند و به ما قدرت می‌دهد.

۴. کاهش احساس تنهایی: 
شنیدن قصه هایی که مشابه تجربیات خودمان هستند، به ما نشان میدهد که در مواجهه با مشکلات تنها نیستیم. این احساس همراهی و همدلی، تاب آوری را تقویت میکند.شنیدن قصه‌هایی که مشابه تجربیات خودمان هستند، می‌تواند تأثیر عمیقی بر احساسات و نگرش ما نسبت به زندگی داشته باشد.
این داستان‌ها به ما نشان می‌دهند که در مواجهه با چالش‌ها و مشکلات، تنها نیستیم و دیگران نیز با دشواری‌های مشابهی روبرو شده‌اند. این احساس همراهی و همدلی، نه تنها به ما آرامش می‌دهد، بلکه به ما یادآوری می‌کند که انسان‌ها به‌طور طبیعی در کنار یکدیگر قرار دارند و می‌توانند از تجربیات یکدیگر بیاموزند.

زمانی که داستان‌های دیگران را می‌شنویم، می‌توانیم روش‌های مختلفی را که آن‌ها برای مقابله با مشکلات خود به کار برده‌اند، بررسی کنیم و از آن‌ها الهام بگیریم. این تبادل تجربیات باعث تقویت تاب‌آوری ما می‌شود؛ زیرا می‌دانیم که راه‌حل‌ها و استراتژی‌هایی وجود دارند که می‌توانند به ما در عبور از سختی‌ها کمک کنند.این نوع ارتباطات انسانی نه تنها ما را به هم نزدیک‌تر می‌کند، بلکه به ما انگیزه می‌دهد تا با امید و اعتماد به نفس بیشتری به آینده نگاه کنیم.

۵. تقویت مهارتهای حل مسئله: 
قصه ها اغلب شامل موقعیت های چالش برانگیز هستند که شخصیت های داستان باید از آنها عبور کنند. با دنبال کردن این داستانها، افراد میتوانند مهارتهای حل مسئله خود را تقویت کنند و برای مواجهه با مشکلات واقعی آماده شوند.
داستان‌ها به‌طور معمول شامل موقعیت‌های چالش‌برانگیز هستند که شخصیت‌ها باید از آن‌ها عبور کنند. این چالش‌ها می‌توانند شامل تصمیم‌گیری‌های سخت، مواجهه با دشمنان یا غلبه بر موانع داخلی باشند. با دنبال کردن این داستان‌ها، خوانندگان نه تنها به دنیای تخیل سفر می‌کنند، بلکه مهارت‌های حل مسئله خود را نیز تقویت می‌کنند. این تجارب داستانی به آن‌ها کمک می‌کند تا در زندگی واقعی با مشکلات و چالش‌ها بهتر برخورد کنند. در واقع، هر داستان یک سفر آموزشی است که به افراد می‌آموزد چگونه با بحران‌ها روبرو شوند و راه‌حل‌های خلاقانه پیدا کنند.

چگونه تاب آوری خود را از طریق قصه گویی افزایش دهیم؟

۱.قصه های شخصی خود را بازگو کنید: 
سعی کنید تجربیات خود را در قالب داستان بیان کنید. این کار به شما کمک میکند تا احساسات خود را پردازش کنید و از زاویه جدیدی به مشکلات نگاه کنید. بعنوان مثال در یک روز بارانی، نشسته بودم و به پنجره نگاه می‌کردم. خاطرات تلخ و شیرین زندگی‌ام در ذهنم مرور می‌شد. ناگهان تصمیم گرفتم داستانی از این تجربیات بنویسم. با هر کلمه، احساساتم آزاد شدند. از چالش‌ها و پیروزی‌هایم نوشتم و دیدم که چگونه هر مشکل، درسی برای من بوده است. این نوشتن نه تنها به من کمک کرد تا احساساتم را پردازش کنم، بلکه به من نگاهی جدید به زندگی و مشکلاتم داد.

۲. قصه های الهام بخش بخوانید یا بشنوید:
به دنبال داستانهایی باشید که در آنها افراد بر مشکلات غلبه کرده اند. این داستانها میتوانند به شما انگیزه دهند و نشان دهند که حتی در سخت ترین شرایط، امید وجود دارد. زندگی پر از چالش‌ها و مشکلات است، اما داستان‌های افرادی که بر این موانع غلبه کرده‌اند، الهام‌بخش ماست. مثلاً، “هلن کلر” که با وجود نابینایی و ناشنوایی به یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان و فعالان اجتماعی تبدیل شد. یا “نیک ویوجیچ” که بدون دست و پا، با اراده‌ای قوی به سخنران انگیزشی معروفی تبدیل شد. این داستان‌ها نشان می‌دهد که با تلاش، پشتکار و ایمان به خود، می‌توان بر هر مانعی فائق آمد و به موفقیت دست یافت. هر چالشی فرصتی برای رشد و یادگیری است؛ بنابراین، هرگز ناامید نشوید!

۳. از قصه برای آموزش استفاده کنید: 
اگر مربی، والدین یا دوست هستید، از قصه برای آموزش تاب آوری به دیگران استفاده کنید. داستان میتواند مفاهیم پیچیده را به شیوهای ساده و قابل درک منتقل کنند.

۴. در گروههای قصه گویی شرکت کنید: 
شرکت در گروههای قصه گویی یا کتابخوانی میتواند به شما کمک کند تا با دیگران ارتباط برقرار کنید و از تجربیات آنها یاد بگیرید. شرکت در گروه‌های قصه‌گویی یا کتابخوانی فرصتی عالی برای برقراری ارتباط با دیگران و تبادل تجربیات است. این گروه‌ها فضایی دوستانه و حمایتی فراهم می‌کنند که در آن می‌توانیم نظرات و احساسات خود را درباره کتاب‌ها و داستان‌ها به اشتراک بگذاریم. علاوه بر این، شنیدن دیدگاه‌های مختلف به ما کمک می‌کند تا افق‌های جدیدی را کشف کنیم و به درک عمیق‌تری از موضوعات مختلف برسیم. این تعاملات نه تنها مهارت‌های اجتماعی ما را تقویت می‌کند، بلکه عشق به ادبیات و داستان‌گویی را نیز در ما زنده نگه می‌دارد.

۵. قصه های خود را بنویسید: 
نوشتن داستانهای شخصی یا خیالی میتواند به شما کمک کند تا احساسات خود را بیان کنید و به درک بهتری از خود و شرایطتان برسید. نوشتن داستان‌های شخصی یا خیالی می‌تواند ابزاری قدرتمند برای بیان احساسات و درک عمیق‌تر از خود باشد.
این فرایند به شما اجازه می‌دهد تا تجربیات و احساسات خود را به صورت ساختاریافته روایت کنید، که می‌تواند به پردازش و تحلیل آن‌ها کمک کند. با خلق شخصیت‌ها و موقعیت‌های خیالی، می‌توانید به بررسی چالش‌ها و احساسات خود بپردازید و از زاویه‌های مختلف به آن‌ها نگاه کنید. این عمل نه تنها به تسکین عواطف کمک می‌کند، بلکه می‌تواند منجر به بینش‌های جدیدی درباره خود و شرایط زندگی‌تان شود، و در نهایت به رشد شخصی منجر گردد.

۶.  از قصه ها برای ایجاد امید استفاده کنید: 
زمانی که با چالش های زندگی مواجه میشوید، به داستانهایی فکر کنید که در آنها شخصیتها بر مشکلات غلبه کردهاند. این کار میتواند به شما امید و انگیزه دهد. در مواجهه با چالش‌های زندگی، یادآوری داستان‌هایی که در آن‌ها شخصیت‌ها بر مشکلات غلبه کرده‌اند، می‌تواند منبعی از امید و انگیزه باشد. این داستان‌ها به ما نشان می‌دهند که سختی‌ها موقتی هستند و با تلاش و اراده می‌توان بر آن‌ها فائق آمد. شخصیت‌های این داستان‌ها معمولاً با موانع بزرگ روبرو می‌شوند، اما با پشتکار، خلاقیت و حمایت دیگران، موفق به عبور از آن‌ها می‌شوند. این روایت‌ها به ما یادآوری می‌کنند که ما نیز قادر به تغییر وضعیت خود هستیم. وقتی در شرایط دشوار قرار می‌گیریم، مرور این داستان‌ها می‌تواند نیرویی تازه به ما بدهد و ما را ترغیب کند تا به جلو حرکت کنیم و هرگز تسلیم نشویم.

نمونه هایی از قصه های تقویت کننده تاب آوری
–  داستانهای اساطیری: اسطوره  و افسانه ها حاوی درس هایی درباره مقاومت و غلبه بر مشکلات هستند .اسطوره‌ها و افسانه‌ها به‌عنوان داستان‌های کهن، همواره دربردارنده درس‌های ارزشمندی درباره مقاومت و غلبه بر مشکلات هستند. شخصیت‌های این داستان‌ها، با چالش‌ها و موانع مختلفی روبرو می‌شوند که نشان‌دهنده قدرت اراده و استقامت انسان است. برای مثال، قهرمانانی مانند هرکول و رستم با غلبه بر سختی‌ها و دشمنان، نه‌تنها به پیروزی می‌رسند بلکه الهام‌بخش دیگران نیز می‌شوند. این روایت‌ها به ما یادآوری می‌کنند که در مواجهه با مشکلات، امید و تلاش مستمر می‌تواند ما را به موفقیت برساند و به رشد شخصیتی ما کمک کند.

– زندگینامه ها: خواندن زندگینامه افراد موفق که بر مشکلات غلبه کرده اند، میتواند بسیار الهام بخش باشد. خواندن زندگینامه افراد موفقی که بر مشکلات غلبه کرده‌اند، می‌تواند منبعی از الهام و انگیزه باشد. این داستان‌ها نشان می‌دهند که چگونه عزم و اراده می‌تواند بر موانع غلبه کند و مسیر موفقیت را هموار سازد. هر یک از آن‌ها درس‌هایی ارزشمند درباره پایداری و امید به ما می‌آموزند. این روایت‌ها به ما یادآوری می‌کنند که هیچ چیزی غیرممکن نیست.
– داستانهای کودکان: حتی داستانهای ساده کودکان میتوانند درسهایی درباره تاب آوری و امید ارائه دهند. داستان‌های ساده کودکان می‌توانند به عنوان ابزاری مؤثر برای آموزش مفاهیم مهمی مانند تاب‌آوری و امید عمل کنند. این داستان‌ها معمولاً شامل شخصیت‌هایی هستند که با چالش‌ها و مشکلات مختلف روبرو می‌شوند و از طریق تجربیات خود درس‌های ارزشمندی را به کودکان منتقل می‌کنند. داستان‌های کودکانه علاوه بر اینکه سرگرم‌کننده هستند درس‌های عمیق و مهمی هم درباره تاب‌آوری و امید ارائه به ما می آموزند. این داستان‌ها با ایجاد موقعیت‌های چالشی برای شخصیت‌ها، به کودکان یادآوری می‌کنند که با تلاش و امید، قادر به غلبه بر مشکلات هستند.

دکتر محمدرضا مقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری در پایان آورده است قصه گویی و شنیدن قصه ها ابزارهای قدرتمندی برای تقویت تاب آوری هستند. آنها به ما کمک میکنند تا احساسات خود را پردازش کنیم، از تجربیات دیگران یاد بگیریم و در مواجهه با چالشهای زندگی امیدوار و مقاوم باشیم. با استفاده از قصه، میتوانیم تاب آوری خود را افزایش دهیم و به دیگران نیز در این مسیر کمک کنیم.