شهر سالم یک مفهوم در شهرسازی و بهداشت عمومی است که به معنای ایجاد و توسعه شهرهایی است که سلامت و رفاه شهروندان را در اولویت قرار می‌دهند.
این شهرها با تکیه بر اصول توسعه پایدار، عدالت اجتماعی، و مشارکت شهروندان، محیطی سالم از نظر جسمی، روانی، و اجتماعی فراهم می‌کنند.
در یک شهر سالم، شهروندان به خدمات بهداشتی با کیفیت دسترسی دارند، از محیط زیست سالم و فضاهای سبز کافی بهره‌مند هستند، و فرصت‌های برابر برای مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها و توسعه شهر دارند.
سازمان بهداشت جهانی شهر سالم را به عنوان شهری تعریف می‌کند که به طور مداوم در راستای بهبود محیط فیزیکی و اجتماعی خود تلاش می‌کند و منابعی را توسعه می‌دهد که شهروندان را قادر می‌سازد تا به طور متقابل از یکدیگر حمایت کرده و به حداکثر پتانسیل خود دست یابند.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) شهر سالم را به عنوان شهری تعریف می‌کند که به طور مداوم در حال ایجاد و بهبود محیط‌های فیزیکی و اجتماعی و گسترش منابع جامعه است.
این شهرها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که مردم بتوانند به طور دوجانبه از یکدیگر در اجرای تمامی کارکردهای زندگی و تحقق حداکثر توان‌های خود حمایت کنند.
این تعریف بر مشارکت فعال شهروندان و همکاری بین بخش‌های مختلف جامعه تأکید دارد تا سلامت و رفاه عمومی را ارتقا دهند.
شهر سالم از نظر WHO تنها به معنای دستیابی به یک وضعیت سلامت خاص نیست، بلکه فرآیندی پویا و مستمر است که هر شهری، صرف نظر از وضعیت کنونی‌اش، می‌تواند در آن مشارکت کند.
این فرآیند شامل تعهد به سلامت و ایجاد ساختارها و برنامه‌هایی است که به بهبود شرایط زندگی منجر می‌شود.
شهرهای سالم به دنبال ایجاد محیط‌هایی هستند که از نظر فیزیکی تمیز و امن باشند و اکوسیستم‌های پایدار شهری را تقویت کنند.
از دیدگاه WHO، شهر سالم شهری است که در آن مشارکت مردمی در تصمیم‌گیری‌هایی که بر زندگی، سلامت و رفاه تأثیر می‌گذارند، به حداکثر می‌رسد.
این شهرها به دنبال تأمین نیازهای اساسی مانند غذا، آب، مسکن، درآمد و امنیت برای همه شهروندان هستند.
همچنین، دسترسی عادلانه به خدمات بهداشتی، آموزشی و فرهنگی از ویژگی‌های کلیدی این شهرها محسوب می‌شود.
خاطره اکبری نویسنده خانه تاب آوری و مولف کتاب راه سلامتی در خاتمه کلام آورده است شهر سالم از نظر WHO شهری است که نه تنها به سلامت جسمی، بلکه به سلامت روانی، اجتماعی و فرهنگی شهروندان نیز توجه می‌کند.
این شهرها با ایجاد محیط‌های حمایت‌گرانه، کاهش نابرابری‌ها و تقویت همکاری‌های بین‌المللی، به دنبال دستیابی به توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی برای همه هستند.
این رویکرد شامل توجه به عوامل اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی است که بر سلامت تأثیر می‌گذارند.
کتابچه راهنمای آموزشی برنامه شهر سالم، که توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ایران تهیه شده، به عنوان یک راهنمای جامع برای توسعه شهرهای سالم در این کشور عمل می‌کند.
این کتابچه اهداف اختصاصی زیر را دنبال می‌کند:
* ایجاد و توسعه پروفایل شهر سالم با استفاده از اطلاعات کمی و کیفی برای ارزیابی سلامت مردم شهر.
* کمک به پیشرفت مربیان و کارشناسان تیم شهر سالم.
* ایجاد ظرفیت در مدیران، تیم‌های اجرایی، و جوامع درگیر در برنامه.
* ارائه توجیه و آموزش به همکاران و مقامات ملی در راستای برنام].
* تسهیل ایجاد زمینه لازم و استقرار یک مدل برنامه برای واحد شهر سالم.
* تشویق افراد برای یکنواخت‌سازی در اجرای برنامه و روش‌ها.
* توصیف و شرح رهنمودها و ابزارهای برنامه.
* توسعه مکانیزم مشارکت گسترده با دیگر بخش‌ها برای بهبود محیط‌های شهری.
* ارائه راهنمایی در زمینه فرایند تشکیل ساختار سازمانی کارآمد.
کتابچه راهنمای شهر سالم
شایان توجه اینکه فصلنامه شهر تاب‌آور، یک نشریه الکترونیکی و دیجیتال است که توسط دانش‌آموختگان و متخصصان حوزه‌های معماری، شهرسازی، جغرافیا و سایر زمینه‌های مرتبط منتشر می‌شود.
این فصلنامه به ارائه مقالات تخصصی در محورهایی مانند حفاظت و مصون‌سازی زیرساخت‌ها و دارایی‌های شهری، شهر امن و ساخت‌وساز ایمن، مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، مهندسی مدیریت بحران شهری، پدافند شهری و شهر هوشمند می‌پردازد.
هدف از انتشار این فصلنامه، اشاعه فرهنگ تحقیق در حوزه شهرسازی، ایجاد پایگاهی برای تبادل یافته‌های محققین، بررسی موضوعات مرتبط با شهر امن به صورت علمی و تحلیلی، و ارائه نتایج پژوهش‌ها و نوآوری‌ها در این زمینه است.
دانشگاه جامع امام حسین (ع) صاحب امتیاز این نشریه است.
