نقش رسانه‌ها در توانمندی و تاب آوری بین نسلی
رسانه‌ها کانال‌های ارتباطی مختلفی را در بر می‌گیرند که اطلاعات را منتشر می‌کنند، از جمله تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال. این رسانه‌ها به عنوان ابزاری حیاتی برای ارتباطات جمعی عمل می‌کنند و می‌توانند بر افکار عمومی و هنجارهای اجتماعی تأثیر بگذارند.
اصطلاح “رسانه” از کلمه لاتین “medium” گرفته شده است که به معنای عامل یا وسیله ارتباطی مداخله‌گر است. در شرایط مدرن، رسانه‌ها نه تنها اطلاع‌رسانی و سرگرمی می‌کنند، بلکه نقش مهمی در گفتمان فرهنگی و سیاسی ایفا می‌کنند و به عنوان پل ارتباطی بین جمعیت‌های مختلف عمل می‌کنند.
تاب‌آوری بین نسلی
نقش رسانه‌ها در تاب‌آوری بین نسلی محوری است. این بستری را برای به اشتراک گذاشتن تجربیات و دانش در بین نسل‌ها فراهم می‌کند و تقویت درک و همبستگی را تسهیل می‌کند. برای نسل‌های جوان، رسانه‌ها می‌توانند با نمایش داستان‌های انعطاف‌پذیری از نسل‌های قدیمی‌تر به عنوان منبع الهام و توانمندی عمل کنند. این تبادل بین نسلی می‌تواند به پرورش حس هویت و تعلق کمک کند و ارزش‌های فرهنگی را در عین انطباق با چالش‌های معاصر تقویت کند.
توانمندسازی جوامع حاشیه‌نشین و کمتربرخوردار
رسانه‌ها نقش اساسی در توانمندسازی جوامع به حاشیه رانده شده ایفا می‌کنند. رسانه‌ها می‌توانند با ایجاد بستری برای گروه‌های کم‌تر دیده شده، صدای نگرانی و برابری خواهی آن‌ها را تقویت کنند و گفت‌وگوی فراگیرتری را ترویج دهند. این توانمندسازی برای ایجاد انعطاف و انسجام اجتماعی در این جوامع حیاتی است زیرا آن‌ها چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را پشت سر می‌گذارند.
نقش رسانه‌ها در بحران‌ها
در مواقع بحرانی، نقش رسانه‌ها حتی حساس‌تر می‌شود. این سازمان‌ها به عنوان نگهبان عمل کرده و مقامات را مسئول می‌دانند و شفافیت را در مواقع اضطراری تضمین می‌کنند. با انتشار اطلاعات دقیق و تسهیل گفتمان عمومی، رسانه‌ها می‌توانند به جوامع کمک کنند تا به طور مؤثر در برابر بحران‌ها واکنش نشان دهند.
در مواقع بحرانی، نقش رسانه‌ها به‌عنوان منبع اصلی اطلاعات و ارتباطات به شدت حساس‌تر می‌شود. رسانه‌ها نه تنها مسئولیت ارائه اخبار دقیق و به‌موقع را بر عهده دارند، بلکه باید توانایی تحلیل و تفسیر شرایط را نیز داشته باشند تا به عموم مردم کمک کنند تا درک بهتری از وضعیت پیدا کنند. در این شرایط، رسانه‌ها می‌توانند به عنوان پل ارتباطی بین نهادهای دولتی و جامعه عمل کنند و با انتشار اطلاعات صحیح، از شایعات و ناامیدی جلوگیری نمایند.
پوشش فراگیر رسانه‌ای می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی تأثیر بگذارد و از این جهت قادر خواهد بود نقشی کلیدی در مدیریت بحران ایفا کند.
آموزش و سواد رسانه‌ای
آموزش یکی دیگر از جنبه‌های حیاتی نقش رسانه‌ها در تقویت تاب‌آوری است. از طریق برنامه‌ها و محتوای آموزنده، رسانه‌ها می‌توانند دانش عمومی را در مورد مسائل مهمی مانند سلامت، محیط زیست و عدالت اجتماعی افزایش دهند. افراد تحصیل‌کرده برای اتخاذ تصمیمات آگاهانه‌ای که بر زندگی و جوامع آن‌ها تأثیر می‌گذارد، مجهزتر هستند.
آموزش به عنوان یکی از جنبه‌های حیاتی نقش رسانه‌ها در تقویت تاب‌آوری، می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی و توانمندسازی افراد در مواجهه با چالش‌ها و بحران‌ها کمک کند. رسانه‌ها با ارائه اطلاعات دقیق، تحلیل‌های عمیق و داستان‌های موفقیت، به افراد این امکان را می‌دهند که مهارت‌های لازم برای مقابله با مشکلات را یاد بگیرند و به ایجاد شبکه‌های حمایتی قوی‌تر بپردازند.
آموزش‌های رسانه‌ای می‌تواند به ترویج فرهنگ تاب‌آوری در جوامع مختلف کمک کند و افراد را تشویق کند تا با هم همکاری کرده و از تجربیات یکدیگر بهره‌برداری کنند. بدین ترتیب، رسانه‌ها نه تنها به عنوان ابزار اطلاع‌رسانی، بلکه به عنوان کاتالیزورهای تغییر اجتماعی و تقویت تاب‌آوری عمل می‌کنند.
مشارکت مدنی
رسانه‌ها همچنین با فراهم کردن بسترهایی برای گفتگوی عمومی در مورد مسائل اجتماعی، مشارکت مدنی را ترویج می‌کنند. با آگاه کردن شهروندان از حقوق و مسئولیت‌هایشان، مشارکت در فرآیندهای دموکراتیک را تشویق می‌کنند.
رسانه‌ها با ایجاد بسترهایی برای گفتگوی عمومی در مورد مسائل اجتماعی، نقش مهمی در ترویج مشارکت مدنی ایفا می‌کنند. این بسترها به افراد امکان می‌دهند تا نظرات و دیدگاه‌های خود را بیان کنند، به تبادل ایده‌ها بپردازند و در فرآیند تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و سیاسی مشارکت کنند. از طریق رسانه‌های اجتماعی، وبلاگ‌ها و پلتفرم‌های خبری، شهروندان می‌توانند به راحتی به اطلاعات دسترسی پیدا کنند و در بحث‌های عمومی شرکت نمایند، که این خود موجب افزایش آگاهی عمومی و تقویت دموکراسی می‌شود.
رسانه‌ها به عنوان پل ارتباطی میان جامعه و نهادهای تصمیم‌گیرنده عمل کرده و زمینه‌ساز مشارکت فعال‌تر مردم در امور اجتماعی می‌گردند.
عصر دیجیتال
علاوه بر این، عصر دیجیتال چشم‌انداز مصرف رسانه‌ها را تغییر داده است. پلتفرم‌های مختلف و شبکه های اجتماعی امکان اشتراک‌گذاری بی‌درنگ اطلاعات و تجربیات را فراهم کرده‌اند. این ارتباط افراد با پیشینه‌های مختلف را قادر می‌سازد تا در اهداف مشترک همکاری کنند.این تغییر نه‌تنها نحوه دسترسی به محتوا را دگرگون کرده، بلکه باعث افزایش تعامل و مشارکت کاربران در تولید محتوا نیز شده است.
به‌علاوه، این پلتفرم‌ها به افراد این امکان را می‌دهند که نظرات و دیدگاه‌های خود را به‌سرعت منتشر کنند و در نتیجه، فضای رسانه‌ای به محیطی پویا و چندصدایی تبدیل شده است.
دکتر محمدرضا مقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری در چمع بندی و پایان کلام آورده است رسانه‌ها از طریق کارکردهای مختلف خود – اطلاع‌رسانی به مردم، تقویت صداهای به حاشیه رانده شده، ترویج آموزش، تسهیل مشارکت مدنی و توانمندسازی کنش جمعی – نقشی ضروری در تقویت تاب آوری و توانمندسازی بین نسلی ایفا می‌کنند.
مسئولیت پذیری رسانه ها در شکل‌دهی جوامع انعطاف‌پذیر که قادر به گذر از چالش‌های آینده به طور مؤثر هستند، بسیار مهم خواهد بود.
